Tunceli (Dersim)

Tunceli (Dersim) 

  Tunceli ili (25 Aralık 1935 tarihli "Tunceli Kanunu" uygulamasından önce Dersim ili), Türkiye Cumhuriyeti'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Fırat bölümünde yer alan bir ildir. Önceki adı "Kalan" ve "Dersim" olarak bilinmektedir. Mezhepsel olarak ise yüzde 90'i alevi,yüzde 10'si ise sünni dir.Sünniler Çemişgezek ve Pertek'de bulunur Tunceli ili, kuzeyde ve batıda Munzur Dağları ile Karasu Irmağı, doğuda Bingöl Dağları ve Peri Suyu, güneyde Keban Baraj Gölü ile çevrilidir. Anadolu'nun pek çok yerinde olduğu gibi bu bölgede de çağlar boyunca pek çok uygarlık yaşamıştır. Orta Çağdan kalma ve bugün hâlâ iyi durumda bulunan Pertek kalesi,Çemişgezek'te bulunan İn Delikleri (Derviş Hücreleri) ve Munzur Vadisi Millî Parkı görülmeye değer güzellikleridir.(Ufak bir araştırma ile Tunceli'de gezilebilecek bir çok mekan bulabilirsiniz.)

  Tunceli'nin yerleşimleri: Çemişgezek, Hozat, Mazgirt, Nazımiye, Ovacık, Pertek ve Pülümür'dür.

  Tunceli şehrinin eski ismi Mamekiye'dir. Bu isim 25 Aralık 1935’de çıkarılan Tunceli Kanunu ile değiştirilmiştir. İlin çoğunluğunu aleviler oluşturmaktadır. Tunceli'nin yöresel adı Dersim,Désim,Kalan'dir. Dersimin daglik arazisi yüzünden Osmanlı İmparatorluğu bu bölgeyi hiçbir zaman tamamen zapt edememiştir.

  Yunan tarihi ve coğrafyacılarının Dersim bölgesine Daranis ve Derksene adını verdikleri. Bu bölgeye gelip yaşayan ilk uygarlığın Hititler olduğu söylenmektedir.

  Bölgede konuşulan diller sırasıyla Zazaca'nın Dersimi lehçesi: %75, Kürtçe'nin Kurmanci lehcesi: %20 ve Türkçe'dir: %5(ana dil olarak) .Bununla birlikte bölgede %2'lik bir yaşlı kesim dışında herkes rahat bir şekilde kendini Türkçe ifade edebilmektedir.

  I. Dünya Savaşında Doğu Cephesinin önemli ikmâl yollarından biri olmuştur. Fakat bağımsızlık isteyen aşiretlerce Seyit Rıza önderliğinde bölgede bir ayaklanma çıkmıştır.

  Tunceli halkı birkaç aşîreti saymazsak Kurtuluş Savaşı'na tamamen destek olmuştur. TBMM 1. Dönem'de Dersim mebusu (milletvekîli) olarak Diyap Ağa (Yıldırım), Meço Ağa, Mustafa Ağa (Öztürk) ve Binbaşı Hasan Hayrı bulunmuşlardır. TBMM Ordusu Yunanlılara Kütahya-Eskişehir Savaşı'nda yenilince TBMM'nin Kayseri'ye taşınması gündeme gelmiş, Dersim mebusu Diyap Ağa "Biz buraya savaşmaya mı geldik, kaçmaya mı?" diyerek diğer mebuslara da cesaret vermiştir.

  Cumhuriyet döneminde Dersim İsyanı'na tanıklık eden Tunceli, 1936-38 yıllarında gerçekleşen Dersim tenkil harekati sirasinda büyük zarar gördü. 25 Aralık 1935 yılında çıkarılan Tunceli kanunu ile Dersim tarihsel yöresi içinde yer alan ve Munzur çevresini kapsayan bölgenin adı Tunceli olarak değiştirildi.

  Son Ölçümlere Göre Tunceli'de Nüfusun %58'i Kent , %42'si ise Köy Nüfusunu oluşturmaktadır.Tunceli'nin İl trafik numarası 62 dir. 

 Bu Yazı Vikipedi ' den Alıntıdır.